Postępowanie upadłościowe to przewidziana w ustawie procedura, która umożliwia uregulowanie sytuacji finansowej dłużnika – zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby fizycznej – poprzez zaspokojenie wierzycieli i, jeśli to możliwe, zachowanie działalności. Składa się z dwóch etapów - rozpoznania wniosku oraz właściwego postępowania upadłościowego. Oprócz klasycznej likwidacji majątku coraz częściej wykorzystuje się rozwiązania takie jak pre-pack, pozwalające na szybką sprzedaż firmy i kontynuację działalności. Warunkiem skutecznego wykorzystania tych mechanizmów jest szybkie działanie i właściwa ocena sytuacji niewypłacalności.
Przesłanki i etapy ogłoszenia upadłości
Podstawową przesłanką ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika. W przypadku przedsiębiorców ustawodawca posługuje się dwoma kryteriami jej ustalenia. Pierwsze z nich – mające zastosowanie do wszystkich dłużników – to brak możliwości wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych przez okres co najmniej trzech miesięcy. Drugie dotyczy wyłącznie osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych wyposażonych w zdolność prawną – zakłada, że niewypłacalność występuje także wtedy, gdy zobowiązania przekraczają wartość majątku dłużnika przez ponad 24 miesiące.
Dokładniejsze informacje o tym, jak prawidłowo złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości i jak przebiega cały proces, można znaleźć na stronie Kancelarii Sitnik – prawo upadłościowe.
Postępowanie upadłościowe rozpoczyna się od złożenia wniosku, który może zostać wniesiony zarówno przez samego dłużnika - jak i jego wierzyciela. Sąd rozpatrując taki wniosek bada m.in. zdolność upadłościową, istnienie przesłanek materialnych i formalnych oraz możliwość przeprowadzenia innego postępowania – np. restrukturyzacyjnego – jeżeli upadłość nie jest konieczna.
Jeżeli przesłanki zostają spełnione, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, a to otwiera drogę do dalszych działań – w tym m.in. likwidacji majątku, ustalenia listy wierzytelności czy przeprowadzenia sprzedaży majątku dłużnika.
Obowiązki dłużników i uprawnienia wierzycieli
Dla przedsiębiorcy duże znaczenie ma dochowanie terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości – wynosi on 30 dni od dnia wystąpienia stanu niewypłacalności. Niedopełnienie tego obowiązku może prowadzić do poważnych konsekwencji, w tym osobistej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 Kodeksu spółek handlowych. Z tego względu istotne jest szybkie rozpoznanie symptomów finansowych trudności, ale również właściwa ocena prawna sytuacji.
Z kolei wierzyciele, poza inicjowaniem postępowania, mają również prawo do zgłaszania swoich wierzytelności do syndyka, uczestniczenia w zgromadzeniach wierzycieli oraz zgłaszania sprzeciwów czy zażaleń na decyzje podejmowane w toku postępowania. Celem jest zapewnienie możliwie największego zaspokojenia roszczeń, przy czym ustawodawca przewiduje również mechanizmy, które mogą umożliwić kontynuację działalności przedsiębiorstwa dłużnika – w szczególności, gdy sprzyja to interesowi wierzycieli.
Pre-pack jako narzędzie kontynuacji działalności
Przygotowana likwidacja (pre-pack) to procedura umożliwiająca szybką sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego części w ramach postępowania upadłościowego. Polega ona na tym, że już na etapie składania wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnik przedstawia sądowi również propozycję sprzedaży majątku – wraz z oznaczeniem nabywcy i proponowaną ceną, popartą opinią biegłego sądowego.
Zaletą pre-packu jest przyspieszenie procedury, zachowanie wartości przedsiębiorstwa jako działającego organizmu oraz ograniczenie kosztów postępowania.
Sprzedaż pre-packowa może dojść do skutku natychmiast po ogłoszeniu upadłości, o ile cena proponowana przez nabywcę jest korzystniejsza od spodziewanych efektów klasycznej likwidacji. W niektórych przypadkach nawet niższa cena może zostać zaakceptowana, jeśli przemawia za tym interes publiczny lub szansa na uratowanie miejsc pracy.
Upadłość konsumencka – szansa na oddłużenie
W odróżnieniu od przedsiębiorców, osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej nie mają obowiązku składania wniosku o ogłoszenie upadłości – mogą z takiego rozwiązania skorzystać dobrowolnie. Procedura ta stała się istotnym narzędziem dla osób, które nie są w stanie poradzić sobie z narastającym zadłużeniem i nie mają realnej możliwości jego spłaty. Głównym celem postępowania konsumenckiego jest oddłużenie, czyli umożliwienie dłużnikowi rozpoczęcia nowego etapu życia bez ciężaru nieuregulowanych zobowiązań.
Prawo przewiduje, że w toku postępowania sąd dąży do umorzenia niespłaconych zobowiązań w jak największym zakresie, przy jednoczesnym – jeśli to możliwe – zaspokojeniu wierzycieli. W praktyce oznacza to, że sąd może zatwierdzić plan spłaty albo też umorzyć zobowiązania bez planu, jeśli sytuacja majątkowa upadłego nie pozwala na żadne spłaty. Upadłość konsumencka może obejmować również zobowiązania wynikające z wcześniej prowadzonej działalności gospodarczej – co daje szansę na oddłużenie nawet tym osobom, które poniosły porażkę w roli przedsiębiorcy.
Postępowanie upadłościowe, choć często traktowane jako ostateczność, może stanowić skuteczne narzędzie do uporządkowania sytuacji finansowej – zarówno dla przedsiębiorców, jak i konsumentów. Warunkiem efektywnego wykorzystania tej procedury jest szybka reakcja na symptomy niewypłacalności, prawidłowe rozpoznanie przesłanek oraz profesjonalne wsparcie na każdym etapie. Instytucje takie jak pre-pack umożliwiają kontynuację działalności, a upadłość konsumencka daje realną szansę na nowy start. Dla wierzycieli z kolei to szansa na odzyskanie choćby części należności i wpływ na przebieg likwidacji majątku dłużnika.
